Dat in de Zuiderzeehaven De Lemmer ijzeren aken werden gebruikt voor de visserij, hoeft niet meer te worden uitgelegd. Het omgekeerde wel. Het is immers niet zo dat in De Lemmer alleen maar van die visaken in gebruik waren. In tegendeel. Binnen de vissersvloot van De Lemmer vormden de aken een minderheid. Deze schepen hebben die dominante positie gekregen, doordat ze vanaf het midden van de dertiger jaren over gingen naar de recreatie en daar goed bevielen.

Een ander scheepstype, dat pas in de dertiger jaren in De Lemmer door de vissers in gebruik werd genomen, is de sloep. Niet een verbouwde reddingssloep of een roeisloep, maar een flink stalen schip met spitse kop en (anders dan een IJsselmeerkotter) achter een halfronde spiegel dat door de vissers een ‘sloep’ werd genoemd. Deze schepen werden als zeilschip afgeleverd, voorzien van zwaarden en een traditioneel tuig. Op foto’s van zeilwedstrijden voor De Lemmer varen ze tegen de ijzeren visaken en waren bepaald niet minder snel.

De Lemmer, jaren vijftig. Twee sloepen in de wedstrijd

Het merkwaardige is, dat deze sloepen, anders dan de aken, zijn verdwenen. Deze fraai gelijnde schepen waren goede zeilers en minder oud dan de ijzeren aken. Je zou denken dat ook deze vissersschepen aantrekkelijk zijn om ze om te bouwen tot een jacht. Het is echter anders gelopen.

De Lemmer, jaren vijftig. Een sloep tussen twee aken.

Het kan natuurlijk zijn dat de Lemstersloep minder gewild was, doordat de vormgeving niet aansluit bij die van de traditionele platbodems in ons land. De visaak voor de Zuiderzee werd aan het einde van de 19e eeuw in Friesland ontwikkeld uit de visaak voor het binnenwater. Er werd in die jaren voor het eerst vanuit Friesland op de Zuiderzee gevist op haring en ansjovis, omdat er dankzij de aanleg van spoorwegen internationale afzetmogelijkheden waren ontstaan. Grote vishandelaren als Johannes Sterk en Poppe de Rook uit De Lemmer zagen er brood in om vanuit De Lemmer zelf vis te gaan vangen en de vis te verwerken die vanuit andere havens langs de Friese kust gevangen werd.

De ontwikkeling van de Zuiderzeevisserij langs de Friese kust leidde niet alleen tot de ontwikkeling van de visaak van De Lemmer, maar ook van de zeeschouw in De Lemmer, als zeewaardige versie van de Friese schouw om vissers een goedkoper alternatief te bieden. Die aak en die schouw pasten binnen een regionale scheepsbouwtraditie, terwijl de spits gebouwde sloepen dat niet deden. Er zijn bij de SSRP daarom ook geen Lemster sloepen opgenomen als traditionele platbodems. Het zijn echter wel interessante schepen geweest en een enkele keer tref je er nog één.

Afgelopen zomer zag ik een tot jacht verbouwde sloep liggen aan de Polderdijk in De Lemmer, in het stukje Lemsterrien tegenover de voormalige locatie van de scheepswerf van de Gebroeders De Boer. Het casco was duidelijk nog niet geheel gereed, maar de fraaie lijnen van zo’n vissloep waren onmiskenbaar. Anders dan de vissloepen is dit jacht voorzien van een doorgestoken roer en natuurlijk ontbreekt ook het tuigage nog, wat de aanblik onaf maakt. Dat deze Lemstersloep er echter nog is, deed me echter deugd.

De Lemmer, 2023. Een verbouwde Lemstersloep aan de Polderdijk, tegenover het voormalige locatie van de scheepswerf Gebr. De Boer.

Bericht uit de Leeuwarder Courant van 10 augustus 1956