Tot 25 februari 2024 exposeert Maartje Roos haar fotokunst in het Fries Scheepvaart Museum te Sneek. Onder de titel WaterSpiegel  laat zij ons de door haar gecomponeerde fotografische beelden zien van Friesland van bijvoorbeeld honderd jaar geleden, maar ook Friesland over honderd jaar.

Zeilwedstrijd tijdens de Sneekweek bij het verdronken eiland de Roekoepôlle met rechts het Fries jacht de Mercurius en midden achter het Fries statenjacht, de boeier Friso. Heden en verleden zeilt hier dus langs elkaar.

Haar geconstrueerde landschapsfoto’s willen vooral een verhaal vertellen, waarbij het opvalt hoe goed Maartje Roos er in slaagt quasi historisch correcte beelden te maken. In een animatie wordt op de expositie getoond hoe zij daarbij te werk gaat. Als een traditioneel werkende landschapsschilder bouwt zij een landschap op van achter naar voren. Aan de hand van een schets begint ze met de achtergrond, de lucht, het water de velden, waarna ze stap voor stap elementen inbouwt, op de PC uiteraard met Photoshop, die soms weer vervangen worden of verplaatst, vergroot of verkleind, totdat ze de gewenste plek hebben gekregen in het geheel.

De foto’s die ze maakt van het bestaande landschap bevatten natuurlijk ook allerlei elementen van de laatste tijd of elementen die ze niet kan gebruiken. Die moeten eruit en worden vervangen door fotofragmenten die er wel inpassen.

Voor de foto van de haven van De Lemmer gebruikte zij de tekening van het silhouet van De Lemmer uit 1915, zoals dat op is genomen in het boekje ‘Zuiderzee-Silhouetten’ naar peilingen van G.S. Vlieger, getekend door E. Bronkhorst. Het is een uitgave van de ANWB om zeilers op de Zuiderzee te helpen zich te oriënteren op dat wijde water. Vanaf die historische positie van de peiler maakte Maartje ruim honderd jaren later foto’s.

De vergelijking met het getekende silhouet bleek echter moeilijk te zijn. Met Google-Earth was het veel eenvoudiger de torentjes, schoorstenen en molens te identificeren, daarbij geholpen met oude afbeeldingen en plattegronden. De visaak LE 50 uit De Lemmer mocht als varend monument optreden en Maartje kon aan het reconstrueren. Bijvoorbeeld om het Postkantoor weer te voorzien van een torentje dat na de oorlog van het dak verwijderd was.

Hoewel de foto’s historisch zorgvuldig zijn opgebouwd, is het natuurlijk niet moeilijk details te ontdekken die ‘niet kloppen’. Zo heeft Maartje bij de havenhoofden van de Lemmer dammen gebruikt die te maken hebben met eb en vloed, maar die wel duidelijk forser zijn dan de oorspronkelijke. Ook tonen ze een groter getijdeverschil dan de Zuiderzee bij De Lemmer ooit gekend heeft. Die manier van kijken doet echter geen recht aan de bedoeling van deze fotokunst. Maartje construeert een verhaal in een sfeer die doet denken aan de oude schoolplaten van M.A. Koekkoek, waarop ook ‘van alles’ is samengebracht, meer dan de werkelijkheid ooit op één moment toont, maar die wel boeien en een verhaal vertellen. Daarbij zijn veel fotografische constructies van Maartje Roos niet alleen inhoudelijk interessant, maar hebben ze ook een wat geheimzinnige sfeer, die de fantasie prikkelt. Het is schilderachtige fotokunst die je in een andere wereld brengt en die tot nadenken stemt.

De ingang van de Vluchthaven van De Lemmer is hier voorzien van forse havenhoofden die te maken hebben met eb en vloed. In werkelijkheid waren de strekdammen met lichtopstanden veel bescheidener. Het verschil tussen eb en vloed bedroeg bij De Lemmer slechts 0,24 meter ten tijde van de open Zuiderzee. (Zie foto hieronder)

De historische havenhoofden. Boven het westelijke met rood licht en een ombouw voor publiek. Dit havenhoofd was goed bereikbaar vanuit Lemmer, via de vuurtoren.
Onder is de kleinere lichtopstand met groen licht te zien. Daar kon je alleen komen na een lange wandeling om de Vluchthaven heen.