De eerste ijzeren aak van Pier de Boer de LE 28, gebouwd in 1900, voor Willem van der Bijl te Lemmer, thans als jacht varende na een bewogen geschiedenis.

Lijnentekening H. Lunstroo - LE 28

De LE 28 onder het ijs en rijp te Lemmer.

LE 28 na ruim 50 jaar terug in thuishaven.

De familie K. Stillebroer de Zwart, de huidige eigenaar van de LE 28, er in geslaagd de eerste ijzeren Lemsteraak weer naar Lemmer te halen. De 40 voets aak staat ingeschreven onder nummer 903 van Stichting Ronde en Platbodemjachten en werd in 1900 in opdracht van Willem van der Bijl door Pier de Boer in Lemmer gebouwd. De ijzeren aak werd gebouwd naar een tekening van zoon Dirk en draagt thans weer de oorspronkelijke naam de "Eersteling".

Dit eerste ijzeren schip van 'De Boer' was moeders mooiste niet. Zoals de vissers zeiden en stond in Lemmer bekend als "Holle aak". Hij was bijzonder zwaar gebouwd, altijd groen in de verf en zeewaardig. De laatste eigenschap en het feit dat de zeilen nieuw waren, was de oorzaak dat de in 1900 afgeleverde LE 28 uitverkoren werd, om met een man of tien aan boord de bemanning van een in nood verkerend schip veilig aan wal te brengen. Bij stormweer is de LE 28 ten gevolge van een krabbend anker eens op de strekdam van de spuisluizen bij Kornwerderzand terecht gekomen, Het enige gevolg was een deukje in het vlak, zo zwaar was de aak op de houthelling van De Boer gebouwd.

Eigenaar Willem van der Bijl, ook wel 'Bleke Willem' genoemd, was van oorsprong een binnenvisser uit Idskenhuizen. In 1935 kochten de gebroeders Blom uit Hindeloopen de aak voor f 100,- (Gulden) nadat er in 1934 een T-Ford motor was ingebouwd. De registratie werd HI 8 en de naam 'Eersteling' werd veranderd in "Arend". In 1938 werd nog eens een reddingactie ondernomen vanuit Hindeloopen, de bemanning van de tjalk Morgenstond (man, vrouw, zes kinderen en een hond) konden in veiligheid worden gebracht. In 1940 is de aak door de Duitsers gevorderd, maar na 19 dagen teruggegeven.

De aak heeft in de Tweede Wereldoorlog een luchtdoel kanon aan boord gehad, op de plaats van de mast, hetgeen niet succesvol was. Tijdens de bezettingsjaren ging het kuilvissen gewoon door. Meestal 's nachts met onderduikers aan boord, die zich overdag nergens konden vertonen. Ook Joodse onderduikers uit Holland werden met deze aak naar Friesland gebracht. Met weemoed verkochten Rein en Ige Blom de aak in 1948 voor f 8000,- (Gulden) Via Stavoren kwam de aak in Volendam terecht en werd in 1954 door de Amerikaanse scheepsarchitect Fred Spaulding Dunbar.

Deze Amerikaan had zich tijdens het bezichtigen van de in aanbouw zijnde Lemsteraak "De Groene Draeck" kritisch uitgelaten over de zeileigenschappen van de oud Nederlandse schepen. Toen de Amerikaan er een proefvaart mee mocht maken, werd hij zo enthousiast dat hij prompt zo'n schip zocht en kocht de LE 28.

Helaas ontbrak het hem kennelijk aan ieder begrip voor onze schepen, want op de werf Westhaven, later de werf van Porsius te Amsterdam, liet hij de oude aak verprutsen tot jacht met midzwaard, torentuig, andere roervorm, preekstoel, zeerailing, ijzeren boegspriet en wat al niet meer. Gelukkig bleken 's mans financiële middelen onvoldoende en het schip werd opnieuw verkocht.

Onder leiding van Lunstroo werd de aak zo goed mogelijk in de oude toestand teruggebracht, met name door de goede zorgen van de heer Schneider uit Ede. Deze heeft de Lemsteraak van 1967 tot 1978 in eigendom gehad onder de naam "Almere". Vele Lemsters zullen zich nog herinneren het moment dat eigenaar Schneider in Lemmer, op 24 mei 1968 het schip na nieuwe tuigage verkregen te hebben, en met vele genodigden aan boord met de mast tegen de brug voer en deze tengevolge van de klap naar beneden kwam.

Mensen sprongen van boord in het water. Oorzaak van dit voorval was de nieuw gemonteerde klapschroef, die weigerde in zijn achteruit. Dankzij de vlotte hulp van mastenmaker Van der Neut kon de aak twee dagen later weer varen. In 1974 is er een nieuwe Volvo Penta 68 pk ingebouwd, ter vervanging van de oude T-Ford. Van 1978 tot 1987 is het schip eigendom geweest van T.H. Kruis, uit Zevenbergen. Sinds augustus van dit jaar, vaart de aak weer onder de oorspronkelijk naam "Eersteling" en is eigendom van de familie K. Stillebroer, in Lemmer.

Bewogen historie.

Ik zat al twee jaar achter deze aak aan aldus Karel Stillebroer, uit de Zevengesternte, die tevens de trotse bezitter is van de originele tekening vervaardigd door Lunstroo, en foto's in de Amerikaanse uitvoering. De aak van ongeveer 19 ton kwam uit Zeeland, en lag te koop bij een makelaar in Nigtervecht. De Heer Stillebroer heeft de aak na aankoop allereerst voorzien van het originele visserijnummer LE 28 op het boeisel bij de kop, en na diverse briefwisselingen is hij thans ook in het bezit van enkele oorspronkelijke vergunningen voor het vissen.

De heren Kingma en Deinum uit Lemmer en Jan Wouda uit Medemblik, proberen alsnog oude gegevens en foto's van de ijzeren Lemsteraak te achterhalen. Zo werd na veel speurwerk o.a. de naam bekend van de maker van het beeldhouwwerk op deze aak. De 68 jarige A. van Reek uit Capelle is bij hoge uitzondering bereid gevonden twee nieuwe naamborden voor de aak te maken. De heer Stillebroer probeert de aak zo origineel mogelijk te maken en is nog op zoek naar een oud vuurduveltje (kacheltje).

Zo zal de Lemsteraak ook haar oorspronkelijke donkergroene kleur met brons en koperwerk terug krijgen. De aak ligt momenteel afgemeerd in de binnenhaven, waar belangstellenden welkom zijn. In de winter periode zal de aak worden onder gebracht bij de firma W. Dörr, aan de Industrieweg en de ervaren aken jachtzeilers Peter en André Sterk, zullen de heer Stillebroer de fijne kneepjes van het varen met een dergelijk schip bijbrengen. Bij goed weer zal de LE 28 in de eerste week van oktober mee zeilen in de bolkoppen race in Stavoren.

Tweede van links, Ellen de Zwart, die ervoor heeft gezorgd dat de LE 28 meedeed, en heeft verder de dag van de herdenking mede mee verzorgd. Op het bordes Sake Visser (vader van Roelie (spanvis) en de tamboer. De anderen zijn mij jammer genoeg niet bekend.

,,EERSTELING’’ LE 28  De peetvader van de Boer aken.

Door: Wim van der Bijl

Foto van Ellen de Zwart: LE 28.

De LE 28,  bij de 200 jarige herdenking van de Engelse aanval op Lemmer 29 september 1799