De inboedel van een Lemster logement in 1860

Begin 1860 stond in een aantal Friese kranten, w.o. de Leeuwarder Courant, een advertentie met onder meer de volgende inhoud:

De Notaris Waubert de Puiseau in de Lemmer zal voor de erfgenamen van Nolke Hielkes Hoekstra en Johanna Berends Bergsma aldaar, op Zaturdagen den 10 en 24 Maart 1860, telkens des avonds te 7 uur, ten huize van den Logementhouder Tulleners, in "Het Wapen van Friesland” in de Lemmer, in het openbaar veilen en verkoopen: Eene voor de nering zeer gunstig gelegene, geheel vertimmerde en hechte HUIZINGE, waarin sedert onheugelijke jaren Logement met het beste succes is en nog wordt uitgeoefend, genaamd Het Oog in ’t Zeil, staande aan de oostzijde der Haven bij de Aanlegplaats der Beurtschepen in de Lemmer, en bij het Kadaster bekend onder sectie A no. 538; door de voornoemde Echtelieden met den dood ontruimd en op den 12 Mei 1860 vrij te aanvaarden.

De herberg “Het Oog in ’t Zeil” stond op een prachtige plek aan de oude zeehaven. Vlak voor de deur meerden de schepen uit Amsterdam aan en menige passagier op doorreis zal in de herberg hebben overnacht. Koper van de zéér oude herberg werd de Lemster stoombootkapitein Wiebe Jans Brouwer, een man die zich in die tijd veel bezighield met vastgoedtransacties. Brouwer betaalde 2100 gulden voor de herberg. Het bijbehorende woonhuis werd voor ongeveer 600 gulden verkocht aan Hielke Fokkes Lyklema, gemeenteontvanger te De Lemmer.

De bovengenoemde erfgenamen waren Grietje Nolkes Hoekstra (dochter), getrouwd met Pieter Harms Woudhuizen (tijdens de verkoop 41 jaar oud), Andries Nolkes Hoekstra (zoon; 46 jaar oud en getrouwd met Willemke Alberts van Bergen), Albertje Nolkes Hoekstra (dochter; 39 jaar oud), getrouwd met Lammert Kleizes Visser (mijn betovergrootvader), Willemke (Wilhelmina) Nolkes Hoekstra, (dochter; 31 jaar oud; trouwde in juni 1860 met Pieter Klazes Hoff) en Hielke Nolkes Hoekstra (zoon; 29 jaar oud en getrouwd in 1854 met Lucretia Lacroy). Laatstgenoemde trad als gemachtigde namens de erfgenamen op.

Omdat de herberg op 12 mei ontruimd moest worden opgeleverd werd op 8, 9 en 10 mei 1860 de inventaris van de herberg (en het meubilair etc. van het verkochte huis) in het openbaar verkocht. De verkoop was in De Lemmer een bijzondere gebeurtenis waar veel mensen op afkwamen. Immers bestond nu de mogelijkheid tegen weinig geld allerlei bruikbare artikelen in handen te krijgen, zoals stoelen, emmers, wastobbes, potten en pannen, kopjes en schoteltjes, kruiken, koffiemolens, maar ook muizenvallen. Niet alle kijkers waren kopers, maar menige Lemster heeft zijn inventaris in die dagen kunnen aanvullen, zie onderstaande lijst.

Met de verkoop werd begonnen op dinsdag 8 mei 1860, om tien uur ’s morgens; pas op de 10de om twaalf uur was de verkoop geëindigd.

Naast de notaris jonkheer Jean Louis Theodore Waubert de Puiseau, traden als getuigen op Sipke Sipkes de Jong, veldwachter, en Nicolaas Koopmans de Jong, zilversmid, beide in De Lemmer woonachtig. De verkoop bracht ongeveer 742 gulden op.

Onderstaand de namen van de kopers, de voorwerpen die ze kochten en de prijzen die ze daarvoor betaalden. Tijdens de drie verkoopdagen werden meer dan 700 (!) artikelen, gekocht door ongeveer 110 Lemsters.

  • Atsma, Rimmert: schalen 65 cent; 2 dekens 280 cent; spiegel 200 cent
  • Azen, Wopkje: mat 50 cent; gordijnen 20 cent
  • Beelhout, Toon: 2 kussens 340 cent
  • Beersma, Ids: rommel 15 cent; kruik en pan 15 cent; rommel 25 cent; fles 10 cent; komfoor 15 cent; komfoor 75 cent; koffiekan 80 cent; maat 95 cent; kandelaars 85 cent; komfoor 20 cent; komfoor 70 cent; komfoor 50 cent; kandelaar 40 cent
  • Bergsma, Andries: kopjes & schoteltjes 30 cent
  • Bergsma, Berendje: schalen 25 cent; schilderij 45 cent
  • Bergsma, Jacobus: bordjes 35 cent ; schaal 35 cent
  • Blauw, Jan: sloten 15 cent; schenkbladen 25 cent; schoppen enz. 15 cent
  • Blok, Gerson: spiegel 150 cent; butte (?) 35 cent
  • Boer, Gerrit de: “treeft” 75 cent
  • Boer, Jan Siebes de: pannetjes 30 cent
  • Boer, Jurjen de: 1 tobbetje 30 cent
  • Bootsma, Tettje: trommeltje 10 cent
  • Bouillon, Anna: koffiemolen 45 cent; blaadjes 20 cent
  • Breuning, Hermanus: couranten (!) 15 cent; koffiemolen 25 cent; flessen 30 cent; botervlootje 30 cent ; veger 20 cent; porselein 200 cent
  • Bijl, Hidde van der: steengoed 25 cent
  • Bijlsma, Marten: schenkblad 50 cent
  • Dijkstra, Jan: suikerpotten 30 cent
  • Dijkstra, Willem: kussen 150 cent; maat 90 cent; 2 bedden enz. 32 gulden (!)
  • Ekker, Jan: kienspel 35 cent
  • Ypke Faber: 1 pan 15 cent; matjes 25 cent; kozijnen 30 cent; deurtjes 45 cent; hout 30 cent; kandelaars 50 cent
  • Feenstra, Andries: 1 wastobbe 35 cent; borden 35 cent; theestoof & ketel 110 cent; tang 45 cent; borden 50 cent; hout 105 cent
  • Fleer, Andries: schalen 30 cent; trekpot & kan 25 cent
  • Haagsma, Jelle: flessen 35 cent; rommel 40 cent
  • Haan, Wed. Hans de: kopjes & schoteltjes 50 cent; stoelen 85 cent; bordjes 45 cent; kommen 10 cent; stoven 30 cent; koffiekan 25 cent; damspel 45 cent; dambord 50 cent; koffiemolen 30 cent; schalen 50 cent; borden 60 cent; schalen 45 cent; glazen 25 cent; ladetafel 350 cent
  • Haan, Jacob de: flessen 25 cent; trekpot 35 cent; kussen 110 cent; kabinet 11 gulden 25 cent
  • Haan, Wiebe de: boeken 35 cent
  • Heimans, Geertje: stoelen 110 cent
  • Hellendoorn, Gerrit: schalen 35 cent
  • Henstra, Siemen: glazen 40 cent; ketel 140 cent
  • Hoekstra, Albertje (één van de erfgenamen): vaatje & bus 30 cent; stoelen 115 cent; 1 koekenpan 75 cent; schaakspel 15 cent; raam enz. 20 cent; 2 muizenvallen (!) 20 cent; 2 kruiken 30 cent; 1 emmer 40 cent; couranten (!) 10 cent; botervlootjes 20 cent; schalen 55 cent; schilderijen 110 cent; steengoed 25 cent; glas 100 cent; melkkan 60 cent; trekpot 25 cent; planken 200 cent; hout 30 cent; standijzer 75 cent; gordijnen 80 cent; aanrecht 30 cent; paaltjes 10 cent; legers 25 cent; servies 180 cent; …steen 30 cent; komfoor 45 cent; koffiekannen 990 cent; pan 100 cent; doofpot 575 cent
  • Hoekstra, Andries (één van de erfgenamen): steengoed 30 cent; raampje enz. 20 cent; kist 70 cent; steengoed 20 cent; flessen 15 cent; deken 100 cent; stoelen 130 cent; servies 65 cent; kommen 400 cent; porselein 50 cent; meelbak 45 cent; hout 135 cent; 2 jassen (!) 250 cent; gootling 110 cent; ? 150 cent; tafel 130 cent
  • Hoekstra, Hielke (één van de erfgenamen en gemachtigde namens die erfgenamen): 3 vogelkooien 160 cent; 1 juk 100 cent; vat met flessen 75 cent; steengoed 35 cent; schoppen 35 cent; oud ijzer 10 cent; tafelkleden 55 cent; komfoor 80 cent; theestoof & ketel 160 cent; botervlootjes 20 cent; borden 135 cent; porselein 300 cent; vogel & kooi (!) 210 cent; melkkan 25 cent; deken 290 cent; 2 kussens 320 cent; oud touw 140 cent; hout 350 cent ; stoel 10 cent; viool (!) 80 cent; vlag (!) 130 cent; schalen 45 cent; kachel 110 cent; porselein 255 cent; kranen 80 cent; kooi & vogels (!) 140 cent; ketel 325 cent; kachel 160 cent; planken 120 cent; gemak (!) 650 cent (!); 2 serviezen 190 cent; kopjes & schotels 110 cent; kopjes 125; komfoor 20 cent; 2 koffiekannen 340 cent; bed enz. 23 gulden 75 cent; bed enz. 14 gulden; staartklok 8 gulden; 2 lampen 130 cent; gordijnen 10 cent; ledikant 160 cent; raampje 15 cent
  • Hoekstra, Pier: deken 120 cent
  • Hoekstra, Willemke (één van de erfgenamen): 1 wafelijzer 60 cent; 1 wastobbe 130 cent; 1 ijzeren pot 45 cent; bus & korfje 40 cent; kerkboeken 100 cent; kommen 40 cent; strijkijzer 160 cent; borden 105 cent; stroopkan 20 cent; glaswerk 100 cent; soeplepel 35 cent; stoelen 600 cent; kopjes 120 cent; kopjes & schotels 80 cent; schaaltje 60 cent; 2 kussens 165 cent; dekens 500 cent; koffiekan 35 cent; 2 ketels 425 cent cent; takel 25 cent; schalen 65 cent; flesjes 10 cent; bus 30 cent; ketel 290 cent; gootling 325 cent; pan 130 cent; 2 deksels 440 cent; roetjes 15 cent; braadpan 75 cent; tapkast 425 cent; staande klok 14 gulden; schenkbladen 30 cent; korfje 220 cent; kachel 250 cent; deken 190 cent.
  • Hoff, wed.: steengoed 50 cent; kopjes & schotels 40 cent; trekpot 100 cent;
  • Hof (?), Harmen van der: soepterrien 65 cent; schotel 55 cent
  • Hottinga, Berend: bak met ijzer 45 cent; rommel 20 cent
  • Jager, Hille de: gordijnen 25 cent; bed enz. 13 gulden 25 cent; tafel 55 cent
  • Jong, Abraham de: muilen(!) 55 cent; schenkbladen 115 cent; dambord 60 cent; tafelmat 85 cent; 2 lantaarns enz. 75 cent; stoelen 950 cent; korf enz. 15 cent; dekens 1000 cent; koffiekan 130 cent; glazen 15 cent; glaasjes 125 cent; 2 tafels 230 cent; koffiekan 50 cent; tafel 100 cent; 4 kussens 505 cent; pijpenbak (!) 30 cent; doos 30 cent; flessen 40 cent; lamp 70 cent gewichten 60 cent; planken 265 cent; blokje 5 cent; ijzerwerk 40 cent; komfoor 20 cent; komfoor 80 cent; koffiekannen 320 cent; kan. maat 120 cent; maat 100 cent; kandelaars 195 cent; handketel 375 cent; gootling 250 cent; komfoor 80 cent; 4 kussens 780 cent; deken 270 cent; toonbank 140 cent; bed enz. 16 gulden 25 cent; nog een bed enz. 14 gulden 25 cent; en nog een bed enz. 13 gulden en tenslotte nog vier bedden enz. 47 (!) gulden
  • Jong, Gerrit Andries de: rommel 15 cent; snijwerk 10 cent; kopjes & schoteltjes 40 cent; kommen 70 cent; soepterrien 10 cent
  • Jong, Nicolaas de: 2 emmers 105 cent; trekpot 45 cent; glazen 160 cent ; kopjes & schotels 95 cent ; glaasjes 200 cent ; snuifdoos ( !) 30 cent ; 2 kussens 300 cent ; bezem 10 cent ; ijzerwerk 25 cent; porselein 50 cent; porselein 45 cent; maat 150 cent; trechter 45 cent; 3 kussens 540 cent; tafel 90 cent
  • Jong, Wed. Salomon de: boeken 20 cent; mat 50 cent; koffiemolen 110 cent; bank 20 cent; nap & fles 35 cent; kom & kan 25 cent; glaasjes 20 cent; ketel 210 cent; blaadje 20 cent; komfoor 70 cent; gordijnstokjes 35 cent; stoel 50 cent; 3 tafels 230 cent; bank 55 cent; kussen 110 cent; komfoor 25 cent; stoel 35 cent
  • Jonge, Lammert de: 2 koffiekannen 150 cent
  • Jong, Sipke de: 7 planken 35 cent; pannetjes 20 cent; gieter 20 cent; deken 210 cent; kom & glas 10 cent; hout 20 cent
  • Jongsma, wed.: stoelen 140 cent
  • Ketellapper, Margje: glaasjes 25 cent
  • Knol, Jan: vogel & kooi (!); bak met ijzer 35 cent; geweer (!!) 10 cent; planken 90 cent; hout 215 cent; bank 35 cent; rommel 25 cent
  • Koehoorn, Hendrik: trommels 45 cent; kopjes 75 cent
  • Kok, Jan: schoppen 20 cent; glaswerk 15 cent
  • Kok, Marten: glazen 45 cent
  • Koopman, Jan: kommen 25 cent; napjes 300 cent; wastobje 100 cent; koffertje 210 cent
  • Koopmans, Jan Romkes: rommel 15 cent; schilderijen 35 cent; 1 doos 10 cent; pot & kruik 20 cent; raampje enz. 30 cent; gewichten 45 cent; dambord 15 cent
  • Koopmans, Marten Bouwes: glaasjes 40 cent; deken 295 cent; stoelen 120 cent
  • Koopman, Siene: gewichtjes 25 cent; dambord 65 cent; kranen 45 cent; komfoor 80 cent; schilderij 60 cent
  • Lange, Lubbert de: vogelkooi enz. 30 cent; servies 25 cent; pijpen & rotting 25 cent
  • Lemstra, Jochem: schaal 30 cent; kopjes en schotels 35 cent; glazen 40 cent
  • Lyklema, Hielke: schalen 30 cent; schalen 35 cent; schaaltjes 25 cent; visdoorslag 110 cent; schalen 50 cent; schaaltjes 20 cent; dambord 45 cent; melkkannen 35 cent; servies 80 cent; spuit 260 cent; maat 50 cent; schilderij 55 cent
  • Made, Aaltje van der: potten 10 cent
  • Mendels, Manuel: 1 sabel (!) 70 cent; bak met ijzer 20 cent; gordijnen 10 cent; kandelaar 30 cent; 2 koffiemolens 35 cent; rotting 20 cent; rommel 15 cent; rommel 25 cent; lamp 55 cent; staanijzer (?) 50 cent
  • Mendels, Wed. Marcus: 1 strijkijzer 10 cent; rommel 60 cent; 1 lantaarn 20 cent;`treeft` en pook 30 cent; ijzeren pot 40 cent; fles 20 cent; stoelen 230 cent; couranten (!) 10 cent; linnenzak 30 cent; kommen 60 cent; spiegel 110 cent; schaal 10 cent; vorken enz. 10 cent; schenkblad 30 cent; glazen 55 cent; kopjes & schotels 60 cent; pan 210 cent; komfoor 40 cent; komfoor 55 cent; kussen 160 cent
  • Mietes, Hendrik: schop 20 cent
  • Molenaar, Femme: gordijnen 25 cent
  • Oly, Jan: glaasjes 120 cent; mesjes 75 cent; spel 70 cent; lepeltjes 40 cent
  • Pelsma, Hendrik Wiebes: bak met ijzer 40 cent
  • Pen, Folkert: sluitkorf 65 cent; kommen 20 cent; spiegel 95 cent; glaasjes 35 cent; blaadjes 45 cent; blaadjes 10 cent; 35 cent; 2 tafels 260 cent; busjes 15 cent
  • Plug, Dirk R.: glazen 40 cent; tobje 20 cent
  • Polsma, Jan: kopjes & schotels 25 cent
  • Raat(d)sveld, Jan: kopjes & schoteltjes 40 cent; dekens 535 cent; stokken 25 cent; schaal 25 cent; trommeltje 25 cent
  • Rippen, Pieter: 1 hakmes 30 cent
  • Rook, wed. de: kast 325 cent
  • Ros (Ras), Wiebrand: houtwerk 5 cent; rommel 35 cent; kast 10 cent
  • Rottini(e), Marten: boeken 30 cent; potten 15 cent; stoven 15 cent ; “gemak” (!) 35 cent
  • Samplonius, Tjeerd: tafel 170 cent
  • Scheffer, Andries: steengoed 45 cent; gordijnen 45 cent; tobje 35 cent; “butte” (?) 25 cent
  • Schram, Jelke: steengoed 15 cent; stoel 40 cent
  • Steenekes, Willem: schilderijen 15 cent; stokken 50 cent; raampje 25 cent; hout 75 cent; slijpsteen 40 cent; ladder 25 cent; ketel 55 cent; bed enz. 22 gulden (!); schuiftafel 300 cent; tafel 170 cent; plank 160 cent
  • Sterk, Gerhardus: steengoed 40 cent
  • Stuurman, Jan: schenkbladen 25 cent; melkkan 20 cent
  • Troelstra, Jentje: blikken bussen 110 cent; trekpot 85 cent; trechter 65 cent; 3 kussens 460 cent;
  • Tulleners, Hans: blikjes 100 cent
  • Tulleners, Regnerus: glaasjes 35 cent; puthaak 25 cent; servies 180 cent
  • Veen, Douwe van: komfoor 25 cent
  • Veer, Pieter van der: steengoed 20 cent
  • Velde, Fokke ter: schaal 65 cent; romer 120 cent; schenkblad 55 cent; stoel 40 cent; kastje 75 cent
  • Vies, Frederic van der: nap 50 cent; schaaltjes 40 cent; kommen 40 cent; schaal 50 cent; melkkan 60 cent; porselein 100 cent; koffiekan 220 cent
  • Bauke Visser: koffiekan 30 cent; steengoed 15 cent
  • Frans Visser: steengoed 10 cent; trommel enz. 10 cent
  • Jacob Visser: raampjes enz. 10 cent; stoven 15 cent ; glaasjes 30 cent; visspaan 40 cent
  • Vlig, Meye (?): bank 35 cent
  • Visser, Jacob Jelles: kruiken 20 cent; bed enz. 14 gulden
  • Visser, wed. Rinze: ladetafel 160 cent; glaasjes 35 cent
  • Vries, Engbert de: hout 20 cent; butte(?) 25 cent ; lamp 20 cent; rommel 10 cent
  • Vries, Hendrik de: stoven 25 cent; boeken 35 cent; stoelen 75 cent; potten 15 cent
  • Vries, Hessel de: tang & pook 30 cent
  • Vries, Klaas Alberts de: boeken 25 cent
  • Westra: ijzeren pot 35 cent; stokje 40 cent; glaswerk 50 cent; glaasjes 170 cent; laarzenknechten 30 cent; flessen 70 cent; kwispeldoors 20 cent; kom & kan 90 cent; stoelen 160 cent; kan & kom 50 cent; glazen 45 cent;
  • Wierda, Trijntje: kussen 260 cent
  • Wiersma, Johannes: kommen 40 cent; kussen 110 cent; kussen 100 cent; raampje 10 cent
  • Wouda, Harmen Pieters: rommel 20 cent; 1 pakkorf 50 cent; 1 korf met cour. 35 cent; steengoed 15 cent; wasblikjes 70 cent; fles 20 cent; lamp 110 cent; schalen 45 cent
  • Wouda, Pieter: linnenzak 110 cent
  • Woudhuizen, G.: oventje 40 cent
  • Woudhuizen, Pieter (de echtgenoot van één van de erfgenamen:Grietje Hoekstra): 1 emmer 35 cent; 1 wastobbe 85 cent; rasp enz. 20 cent; “eyerrak”55 cent; luiwagens 40 cent; vaatje 40 cent; stoof 160 cent; mat 180 cent; schilderijen 110 cent; soepterrien 40 cent; schalen 60 cent; visdoorslag 25 cent; soeplepel 55 cent; pakkorf 50 cent; kaarten 30 cent; kankranen 25 cent; komfoor 40 cent; parapluie (!) 90 cent
  • Woudstra, Dirk: bordjes 30 cent; trommeltjes 45 cent; vogel met kooi (!) 280 cent; schaaltjes 40 cent; kruik 30 cent; maat 85 cent
  • Wrede, Kee de: schilderijen 30 cent)
  • Yper, Pieter: kistje 40 cent
  • Zandstra, Geert: bezem 30 cent
  • Zandstra, Wiebren: sporen 10 cent; schoppen 30 cent
  • Zeehandelaar, Benjamin: theestoof & ketel; koffiekan 210 cent; koperen ketel 800 cent
  • Zeldenthuis, Jetske: servies 110 cent
  • Zeldenthuis, Siemen:1 vogelkooi 40 cent, steengoed 15 cent; schilderijen 20 cent; pan 30 cent; melkkannen 30 cent; tafel 210 cent

Wat is er met de herberg gebeurd na de verkoop in 1860? Binnen een week nadat hij de herberg had gekocht bood Willem Jans Brouwer het etablissement al te koop/huur aan! Op 13 april 1860 stond een advertentie in de Leeuwarder Courant met de volgende inhoud:

Uit de hand te koop of te huur, voor 2 of meer jaren, te aanvaarden 12 Mei 1860:

Eene florissante en wel ter nering staande HUIZINGE en HERBERG, staande en gelegen aan de Haven te Lemmer, het Het Oog in ’t Zeil genaamd, alwaar gewoonlijk de Beurtschepen van de Lemmer op Amsterdam aanleggen en sedert een reeks van jaren de Logements-Affaire met goed succes is en nog wordt uitgeoefend - De briefjes franco in te leveren vóór of op den 20 April a.s. bij Willem Jeltes Brouwer, veerschipper te Lemmer, ten wiens huize de voorwaarden te vernemen zijn.

Of Brouwer veel succes hiermee heeft gehad valt te betwijfelen, want uit niets blijkt dat hij de herberg toen heeft verkocht. Wel weten we dat Brouwer op 9 januari 1863 de herberg opnieuw probeerde te verkopen. Maar weer blijkt uit niets dat deze poging tot verkoop is gelukt. Maar hoe het verder is gegaan weet ik (nog) niet.

Door Jaap van der Zwaag.

Email: j.s.vanderzwaag@planet