Kuipers, Rienk Hendrik

Rienk Hendrik Kuipers, (predikant) geboren op 14 januari 1905 te Den Haag, overleden op 27 april 1945 te Lübeck, zoon van Hendrik Kuipers en Levina Maria van den Bosch. Gehuwd met Christina Dijk


Op zondag 5 februari 1945 merkte een passerende patrouille van de bezetter bij het uitgaan van de gereformeerde kerk te Wanswerd aan de Streek (thans Birdaard), dat enkele jongens weer teruggingen in de kerk. Zij stelden een onderzoek in en vonden enkele radiotoestellen die ingeleverd hadden moeten worden. Ds. Kuipers, een van de leidende figuren van de Landelijke Organisatie voor hulp aan Onderduikers in die streek, werd medeverantwoordelijk gesteld voor dit vergrijp.

Hij werd gevangengenomen werd de dominee overgebracht naar Marrum en daarna naar de gevangenissen in Leeuwarden en Groningen en vervolgens naar het concentratiekamp Neuengamme. Op 26 april 1945 werd dit kamp ontruimd voor vertrek naar Lübeck.

Daar overleed hij op 27 april 1945. Bekend is geworden dat hij tijdens zijn gevangenschap veel lotgenoten tot steun is geweest. Oorspronkelijk begraven te Lübeck. Op 27 augustus 1959 is Kuipers herbegraven op het ereveld van de OGS te Loenen, vak E, nr. 443. De straat bij de kerk waar de overval plaatsvond, is naar de dominee vernoemd, en komt zijn voor op een gedenkteken aan de Hoofdweg in Burdaard en op een gedenkteken aan het Vrijhof te Ferwert.

Bij de kerk die je voorbijloopt hebben zich erge dingen afgespeeld. Het was zondag 4 februari 1945. Die middag was er een kerkdienst. De organiste Ebeltje Kalma waarschuwde de dominee dat er Duitse soldaten bij de kerk stonden. Bij het orgel kun je goed vanaf boven naar buiten kijken. Enkele mannen gingen naar buiten door de voordeur maar zagen alleen Duitse soldaten aan de overkant van de Ee. Een aantal mannen klommen toen via het trapje in het kerktorentje, om zich te verstoppen maar ze vergaten het trapje ook omhoog te trekken.

Toen de kerk uitging stonden de soldaten de mensen te controleren. Mensen voor wie ze geen belangstelling hadden lieten ze lopen. Vaak oudere mensen. Eén onderduiker (Joop Arntzen) wist gewoon tussen de kerkmensen als kerkganger te ontsnappen. Ze zochten toen de hele kerk door. Ze kwamen daar ook een verzetsman tegen, Jo van der Laan, maar deze had een zo’n goed vals "paspoort" (ausweis) dat hij vrij was om de kerk te verlaten. Maar de mannen die zich in de kerktoren hadden verstopt werden wel opgepakt. Ook vonden ze daar verboden radio’s onder de preekstoel. Dominee Kuipers kreeg van alles de schuld, ook andere mensen van de kerkenraad moesten mee.

Dominee Kuipers zocht onderduikadressen, waarvan één voor een Oostenrijkse deserteur, Otto Lenk. Hij zat een paar jaar verstopt in het huis van de organiste op Wânswerterdyk nr 20. Direct achter de kerk. Niemand die dat ooit wist. Enkele malen had hij zijn slaapplaats in de kerktoren. De kerktoren werd na 15 augustus 1944 ook als uitkijkpost gebruikten en er werd een alarminstallatie aangelegd. Materiaal van de verzetsgroep was in de kerk verstopt. Dit alles was tijdelijk maar er gebeurde niets tot . . . . de overval op de kerk.

Auke Spijksma moest zijn dominee en bekenden met paard en wagen naar Marrum brengen. Je begrijpt dat het voor hem geen mooie reis was om Burdaarders naar de verblijfplaats van de vijand in Marrum te brengen. Diezelfde avond hebben verzetsmensen alle belangrijke dingen uit de pastorie gehaald die de Duitsers niet mochten vinden.

Burdaard - dorp aan het water

Reactie plaatsen

Reacties

Wim Arntzen
2 jaar geleden

Goedendag. Bij toeval stuitte ik op dit artikel toen ik op de naam Rienk Arntzen zocht. Ik ben net als mijn broer Rienk een zoon van Joop Arntzen die hierin wordt genoemd. Ik wist wel van het onderduiken van mijn vader maar heb nooit geweten wat er toen bij die kerk zich heeft afgespeeld en hoe hij is ontsnapt. Erg indrukwekkend wat er toen is gebeurd. Mijn vader is in 2010 overleden.